Πρόσφατα η Σούζαν Σέλκε παραχώρησε συνέντευξη στο δημόσιο δίκτυο του Ηνωμένου Βασιλείου, το «BBC». Εκεί η καθηγήτρια του Πανεπιστήμιου του Μίσιγκαν και διευθύντρια της σχολής συσκευασίας, υποστήριξε κόντρα στην επικρατούσα άποψη, που τάσσεται κατά του πλαστικού, ότι «στην πραγματικότητα πολλές φορές το πλαστικό είναι καλύτερη λύση για την προστασία του περιβάλλοντος, από ότι οι εναλλακτικές λύσεις».

Η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Μίσιγκαν δέχτηκε να μιλήσει στην ιστοσελίδα του Σ.Β.Π.Ε. www.ahpi.gr και να μοιραστεί με τους αναγνώστες του περιοδικού τις απόψεις της. «Οι απαγορεύσεις δεν είναι η καλύτερη λύση» είπε η κυρία Σέλκε, η οποία θεωρεί ότι «Η αλλαγή της συμπεριφοράς των καταναλωτών αποτελεί σίγουρα ένα σημαντικό μέρος της λύσης. Όμως, η παροχή των κατάλληλων κινήτρων είναι το καθοριστικό σημείο για να επιτευχθεί η αλλαγή συμπεριφοράς. Αποτελεί ματαιότητα να προσμένουμε ότι ένας καταναλωτής θα απορρίψει ορθά τα απόβλητα του, εάν δεν υπάρχουν οι υποδομές, που θα το διευκολύνουν να το πράξει» υποστηρίζει η Σούζαν Σέλκε στη συνέντευξη της στα «Πλαστικά Χρονικά».

«www.ahpi.gr»: «Αυτή την χρονική συγκυρία το πλαστικό βρίσκεται στο μάτι του κυκλώνα. Διεξάγονται δυσφημιστικές καμπάνιες, που καταλήγουν σε απαγορεύσεις του υλικού ή σε χρεώσεις με σκοπό τον περιορισμό του. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οδεύει προς ψήφιση η πρόταση οδηγίας για τα αποκαλούμενα πλαστικά μιας χρήσης. Στην Καλιφόρνια προετοιμάζεται νομοθεσία για την σταδιακή κατάργηση των πλαστικών μιας χρήσης ενώ σχεδόν σε όλο τον πλανήτη το πλαστικό μοιάζει να είναι η πηγή όλων των δεινών. Με την επιστημονική σας ιδιότητα, καθηγήτρια Σέλκε, πιστεύετε ότι τελικά το πλαστικό είναι το απόλυτο πρόβλημα;

«Σούζαν Σέλκε»: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι ανησυχητική η συγκέντρωση πλαστικών απορριμμάτων στο περιβάλλον. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι τα πλαστικά ως υλικό είναι κακό ή ότι η παρουσία άλλων υλικών στο περιβάλλον αντί των πλαστικών έχει θετικές επιπτώσεις. Θυμάμαι ότι μια από τις μεγαλύτερες «τρομάρες» μου ως παιδί ήταν ένα πολύ άσχημο κόψιμο στο πόδι του αδελφού μου από γυάλινο μπουκάλι, που κάποιος το είχε πετάξει εκεί που παίζαμε. Ήταν τόσο άσχημο το κόψιμο, που αναγκαστήκαμε να σπεύσουμε στο νοσοκομείο γιατί δεν σταματούσε η αιμορραγία. Φανταστείτε να κατηγορούσα το υλικό για αυτή την ταλαιπωρία και όχι τον πολίτη που πέταξε το μπουκάλι μετά τη χρήση του.

Όταν οι άνθρωποι δεν διαχειρίζονται ορθά τα απορρίμματα τους, τότε μπορούν να προκληθούν προβλήματα. Βασικά, οι λανθασμένες πρακτικές διαχείρισης απορριμμάτων είναι η ρίζα του προβλήματος, και όχι τα ίδια τα υλικά. Ορισμένα υλικά στο περιβάλλον είναι περισσότερο προβληματικά από άλλα, αλλά αυτό εξαρτάται από συγκεκριμένες περιστάσεις κάθε φορά και δεν είναι πάντα προφανές. Παραδείγματος χάρη, ένα χάρτινο ποτήρι που δεν θα απορριφθεί σωστά και πεταχτεί στο περιβάλλον θα παραμείνει εκεί για κάποιο χρονικό διάστημα, λιγότερο απ’ ότι το πλαστικό. Το πλαστικό ποτήρι όμως μπορεί να ανακτηθεί, να ανακυκλωθεί και έτσι να μην προκαλέσει κανέναν κίνδυνο στο περιβάλλον ενώ θα χρησιμοποιηθεί και θα γίνει μέρος ενός νέου κυπέλλου ή άλλων προϊόντων. Το χάρτινο ποτήρι είναι πολύ πιο δύσκολο να ανακυκλωθεί και αν συμβεί αυτό, είναι πιθανό να παράγει περισσότερα απόβλητα κατά τη διαδικασία. Εάν το πλαστικό κύπελλο πάλι φτάσει στους χώρους υγειονομικούς ταφής, θα παραμείνει αδρανές, γεγονός που δεν δημιουργεί  ουσιαστικούς κινδύνους. Το χάρτινο κύπελλο, όμως, θα υποστεί μια αργή διαδικασία βιοαποικοδόμησης, που θα έχει ως αποτέλεσμα την έκλυση μεθανίου. Στο βαθμό που το μεθάνιο συλλέγεται από τους χώρους υγειονομικής ταφής, τότε μπορεί να αποτελέσει πηγή καυσίμων, αλλά η διαδικασία συλλογής, εάν υπάρχει, δεν είναι 100% αποτελεσματική και το μεθάνιο που εκλύεται συνεισφέρει σημαντικά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και κατόπιν στην κλιματική αλλαγή. Επίσης, θα πρέπει  να εξετάσουμε τις διαδικασίες παραγωγής των πλαστικών και χάρτινων κυπέλλων αλλά και τη διανομή τους.

Σε ποια διαδικασία χρησιμοποιείται περισσότερη ενέργεια; Ποιες εκπομπές συνδέονται με αυτές τις διαδικασίες παραγωγής; Οι απαντήσεις δεν είναι απλές. Για παράδειγμα, για την παραγωγή χαρτιού χρησιμοποιείται κατά μέσο όρο περισσότερο νερό ενώ παράγονται περισσότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Ο καθορισμός του συνόλου των περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι πολύπλοκος και διαφέρει ανάλογα με τον τύπο του πλαστικού, του χαρτιού ή άλλου υλικού, τις πηγές από όπου προέρχονται οι πρώτες ύλες, το μείγμα ενέργειας, τις συγκεκριμένες τοποθεσίες παραγωγής κ.α.

Ξέρω ότι αυτή είναι μια μακρά απάντηση, που δεν απαντά ευθέως στην ερώτηση σας, αν το πλαστικό είναι το απόλυτο πρόβλημα. Μερικές φορές είναι πρόβλημα αλλά κατά την άποψη μου οι απαγορεύσεις δεν είναι η καλύτερη λύση»

«www.ahpi.gr»: «Σε πρόσφατη συνέντευξη σας στο «BBC» δηλώσατε ότι: «σε πολλές περιπτώσεις τα πλαστικά είναι στην πραγματικότητα καλύτερα για το περιβάλλον από ότι οι εναλλακτικές λύσεις. Ακούγεται απίστευτο αλλά αν κάποιος κοιτάξει προσεκτικά όλες τις πτυχές, θα το διαπιστώσει». Είναι μια τολμηρή δήλωση, ιδίως αν λάβει κανείς υπόψιν τον πόλεμο κατά των πλαστικών. Με τι παραδείγματα στοιχειοθετείτε αυτή σας την άποψη»;

«Σούζαν Σέλκε»: «Σας ανέφερα ορισμένα και στην πρώτη μου απάντηση. Σήμερα, υπάρχουν πολλές μελέτες, που μπορούν να υποστηρίξουν την άποψη αυτή. Για παράδειγμα, ο αλεσμένος καφές σε μεταλλικά δοχεία έχει σημαντικά υψηλότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τον καφέ που τοποθετείται σε πλαστικές συσκευασίες, ακόμη και αν τα μεταλλικά δοχεία έχουν σε πολλές χώρες υψηλό ποσοστό συλλογής και ανακύκλωσης. Τα μπουκάλια αναψυκτικών από PET έχουν συνολικά χαμηλότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από ότι τα κουτάκια αλουμινίου.

Τα επαναχρησιμοποιούμενα πλαστικά κιβώτια, που χρησιμοποιούνται στην παράδοση εξαρτημάτων για τη συναρμολόγηση αυτοκινήτων έχουν μικρότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τα αντίστοιχα χαρτόνια μιας χρήσης. Στον τομέα της συσκευασίας τροφίμων, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις που συνδέονται με την παραγωγή των τροφίμων είναι συνήθως πολύ υψηλότερες από εκείνες που σχετίζονται με την παραγωγή των συσκευασιών, που θα φιλοξενήσουν το συγκεκριμένο τρόφιμο. Οι πλαστικές συσκευασίες προστατεύουν τα τρόφιμα και μειώνουν τα απόβλητα τους αλλά και τις συνολικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις της όλης διαδικασίας. Όπως επίσης είναι πλέον πολύ γνωστή η μελέτη που αναφέρεται σε τρόφιμα όπως πχ τα αγγούρια, που αποδεικνύει ότι αυτά που τυλίγονται από πλαστική μεμβράνη έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ζωής από ότι τα υπόλοιπα. Αυτό φυσικά έχει ως αποτέλεσμα λιγότερα απόβλητα.

«www.ahpi.gr»: «Ένας εκπεφρασμένος στόχος αρκετών περιβαλλοντικών  οργανώσεων είναι μια ζωή χωρίς πλαστικά. Ποιος θα ήταν ο αντίκτυπος αν συνέβαινε ποτέ αυτό και είναι δυνατόν να υπάρξει μια ζωή χωρίς πλαστικά»;

«Σούζαν Σέλκε»: «Η ζωή χωρίς πλαστικά είναι εφικτή, αν σκεφτείτε ότι μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα ζούσαμε χωρίς αυτά. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κάτι τέτοιο θα ήταν επιθυμητό! Ας σκεφτούμε απλά όλες τις ιατρικές συσκευές που δεν θα υπάρχουν πλέον σε μια ζωή χωρίς πλαστικά. Η απώλεια τροφίμων και τα απόβλητα θα αυξηθούν σημαντικά. Πολλά προϊόντα θα εξαφανιστούν. Η χρήση ενέργειας θα αυξηθεί σημαντικά, πράγμα που σημαίνει ότι οι προσπάθειες για τη μείωση των εκπομπών CO2 θα βρεθούν σε αδιέξοδο. Πολλές πτυχές της ζωής μας θα γίνουν περίπλοκες και δεν θα υπάρχει η σημερινή βολή. Ακόμα και πολλά από τα ρούχα μας δεν θα υπάρχουν πλέον. Το κόστος των περισσότερων προϊόντων που χρησιμοποιούμε θα αυξηθεί σημαντικά. Τα αυτοκίνητά μας θα κοστίζουν ακριβότερα και θα είναι λιγότερο αποδοτικά από πλευράς καυσίμων. Ακόμη και αν αναφερόμαστε μόνο στις πλαστικές συσκευασίες και όχι σε όλα τα πλαστικά, ακόμη και τότε θα είχαμε μεγάλες αυξήσεις τιμών στα προϊόντα και φυσικά απώλεια της ευκολίας στην καθημερινότητα μας».

«www.ahpi.gr»: «Όπως συζητήσαμε η ανησυχία για το θέμα της ρύπανσης των πλαστικών αλλά και των κινδύνων για το περιβάλλον βρίσκεται στο προσκήνιο. Μέχρι σήμερα, η έμφαση δίδεται στην υιοθέτηση νομοθεσίας, που ρυθμίζει περαιτέρω το πλαίσιο λειτουργίας σε διεθνές και εθνικό επίπεδο. Μήπως όμως το κλειδί για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι οι προσπάθειες για την αλλαγή της συμπεριφοράς που οδηγεί τους καταναλωτές στην μη ορθή απόρριψη των συσκευασιών και των προϊόντων τους; Ποια είναι η άποψη σας»;

«Σούζαν Σέλκε»: «Η αλλαγή της συμπεριφοράς των καταναλωτών αποτελεί σίγουρα ένα σημαντικό μέρος της λύσης. Όμως, η παροχή των κατάλληλων κινήτρων είναι το καθοριστικό σημείο για να επιτευχθεί η αλλαγή συμπεριφοράς. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν πρέπει να αλλάξει μόνο η συμπεριφορά των καταναλωτών. Αποτελεί ματαιότητα να προσμένουμε ότι ένας καταναλωτής θα απορρίψει ορθά τα απόβλητα του, εάν δεν υπάρχουν οι υποδομές, που θα το διευκολύνουν να το πράξει. Οι νομοθεσίες και οι κανονισμοί υπάρχουν εν μέρει επειδή το κοινωνικό κόστος που συνδέεται με την «κακή συμπεριφορά» δεν μπορεί να ενσωματωθεί στις οικονομικές αποφάσεις. Πρόκειται για σύνθετα πολύπλευρα προβλήματα που δεν επιδέχονται άμεσες και απλοϊκές λύσεις ενός μεγέθους.

«www.ahpi.gr»: Η ευρωπαϊκή βιομηχανία πλαστικών υλικών δεσμεύεται να συμβάλει στην επίτευξη μιας αποτελεσματικής κυκλικής οικονομίας. Πρόσφατα, η ευρωπαϊκή βιομηχανία πλαστικών επιβεβαίωσε την υποστήριξή της στο πακέτο κυκλικής οικονομίας. Πιστεύεται ότι θα μπορούσε αυτή η πρωτοβουλία να δώσει λύση στο πρόβλημα της ρύπανσης;

«Σούζαν Σέλκε»: Πιστεύω ότι η προσέγγιση της κυκλικής οικονομίας είναι πολύτιμη, αλλά δεν είναι κατάλληλη σε όλες τις περιπτώσεις και δεν επιλύει όλα τα ζητήματα. Για παράδειγμα, ενώ μπορεί να αντιμετωπίσει ζητήματα υποδομής, δεν εξαλείφει την ακατάλληλη ανθρώπινη συμπεριφορά. Επιπλέον, υπάρχουν περιστάσεις στις οποίες η ανάκτηση υλικού (για να επανέλθει στην κυκλική οικονομία) έχει μεγαλύτερες συνολικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη διάθεση. Πιστεύω ότι μια προσέγγιση κοινής λογικής, στην οποία αποτιμώνται οι αρχές της κυκλικής οικονομίας, μπορεί να έχει αξιόλογα αποτελέσματα. Πρέπει όμως να αναγνωριστεί ότι αυτή δεν είναι κατάλληλη σε όλες τις περιστάσεις. Ένα απλό παράδειγμα αφορά τη συσκευασία. Ας σκεφτούμε μια συσκευασία για ένα σνακ. Χρειάζεται σε ορισμένες εξ αυτών το αναγκαίο φράγμα οξυγόνου, όπου χρησιμοποιείται ένα εξαιρετικά λεπτό στρώμα αλουμινίου. Για να ανακτηθεί ένα τόσο μικρό κομμάτι αλουμινίου θα απαιτηθεί πολύ μεγάλη δαπάνη ενέργειας. Έτσι, δεν είναι εφικτό. Οπότε πρέπει να αγκαλιάσουμε τις αρχές της κυκλικής οικονομίας, γνωρίζοντας όμως ότι δεν εφαρμόζονται παντού»